ABC pracującej kobiety w ciąży. Pytania i odpowiedzi

Czy muszę powiadomić pracodawcę/zleceniodawcę o tym, ze jestem w ciąży?

To, czy poinformujesz pracodawcę/zleceniodawcę o fakcie noszenia pod sercem Maleństwa zależy wyłącznie od Twojej woli. Regulacje ustawowe nie narzucają żadnego terminu, pozostawiając przyszłym mamom pełną dowolność.

Pracuję od niedawna, czy moja umowa zostanie przedłużona do dnia porodu?

Umowa o pracę:
1. Umowa na czas próbny: aby umowa została przedłużona do dnia porodu, umowa na czas próbny musi zostać zawarta na okres dłuższy niż 1 miesiąc, a Twoja ciąża w czasie trwania okresu próbnego musi osiągnąć wiek 3 miesięcy (najpóźniej w ostatnim dniu umowy)
2. Umowa na zastępstwo: nie ulega „automatycznemu” przedłużeniu do dnia porodu.
3. Umowa na czas określony: jeżeli Twoja ciąża w czasie trwania umowy na czas określony osiągnie wiek 3 miesięcy (najpóźniej w ostatnim dniu umowy) umowa zostanie przedłużona do dnia porodu.
Umowa zlecenie: umowa nie zostanie „automatycznie” przedłużona do dnia porodu. Umowa zlecenie może zostać rozwiązana w każdym momencie ciąży.

Czy pracodawca/zleceniodawca może wypowiedzieć umowę w czasie ciąży?

Umowa o pracę: wypowiedzenie nie może zostać skutecznie złożone. Będąc w ciąży, podlegasz ochronie ustawowej. Są jednak sytuacje, w których nie będziesz chroniona przed wypowiedzeniem i rozwiązaniem stosunku pracy tj. gdy doszło do:

• ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych,
• popełnienia w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem,
• zawinionej utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.

Pracodawca może również rozwiązać z Tobą umowę o pracę za wypowiedzeniem w okresie ciąży w przypadku ogłoszenia upadłości lub likwidacji firmy.

Umowa zlecenie: wypowiedzenie umowy może zostać złożone w każdym czasie. Fakt, że jesteś w ciąży nie podlega ochronie prawnej.

Jeśli nie wiedziałam, że jestem w ciąży i złożyłam wypowiedzenie, czy mogę je cofnąć i podlegam ochronie?

Umowa o pracę: złożenie wypowiedzenia umowy o pracę lub wyrażenie woli rozwiązania umowy na mocy porozumienia stron, można cofnąć, jeśli w chwili składania oświadczenia woli nie wiedziałaś o swoim odmiennym stanie lub nie znałaś przysługujących Ci uprawnień związanych z ciążą, czyli działałaś pod wpływem błędu.

Najistotniejsze w takiej sytuacji, jest określenie, że nie złożyłabyś wypowiedzenia, gdybyś wiedziała, że jest w ciąży. W takiej sytuacji pracodawca musi traktować złożone przez Ciebie wypowiedzenie jako niebyłe. Jeżeli umowa uległa rozwiązaniu, masz prawo domagać się od pracodawcy uznania rozwiązania umowy o pracę za bezskuteczne. Samo cofnięcie powinno zostać złożone w ciągu 7 dni od dnia, w którym dowiedziałaś się że jest w ciąży.
Umowa zlecenie: złożenie wypowiedzenia umowy jest skuteczne. Zleceniodawca nie ma obowiązku przyjąć Cię ponownie do pracy.

Kiedy mogę iść na zwolnienie i czy będzie mi wypłacany zasiłek chorobowy?

Umowa o pracę: prawo do świadczeń chorobowych jako kobieta w ciąży nabędziesz po upływie 30 dni nieprzerwanego okresu zatrudnienia, do którego wlicza się też poprzednie okresy zatrudnienia, o ile przerwa pomiędzy nimi nie przekroczyła 30 dni.
Umowa zlecenie: prawo do zasiłku chorobowego nabędziesz po upływie 90 dni nieprzerwanego okresu ubezpieczenia. Do okresów ubezpieczenia chorobowego zalicza się okresy poprzedniego ubezpieczenia chorobowego, jeżeli przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni.

Co do zasady możesz pójść na zwolnienie od razu, jeśli jednak nie będziesz mieć wypracowanego „okresu wyczekiwania” nie zostanie Ci wypłacony zasiłek chorobowy.

Korzystne wyjątki – otrzymasz zasiłek chorobowy (bez okresu wyczekiwania) od pierwszego dnia zatrudnienia jeśli:

• jesteś absolwentką szkoły lub szkoły wyższej i zostałaś objęta ubezpieczeniem chorobowym lub przystąpiłaś do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od ukończenia szkoły możesz pójść na zwolnienie i także otrzymasz zasiłek chorobowy;
• podlegając ubezpieczeniu chorobowemu obowiązkowo, udowodnisz wcześniejszy co najmniej 10-letni okres obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego (do okresu tego zalicza się także okresy obowiązkowego ubezpieczenia społecznego przed 1 stycznia 1999 r., które uprawniało do świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, niezależnie od tego, jak długo trwały przerwy między okresami ubezpieczenia);
• Twoja niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy;
• jesteś posłanką lub senatorem, która przystąpi do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od ukończenia kadencji.

Kto wypłaca zasiłek chorobowy?

Umowa o pracę:
1. Pracodawca zatrudniający mniej niż 20 pracowników: wypłaca Ci zasiłek chorobowy za czas niezdolności do pracy trwającej 33 dni lub 14 dni w ciągu roku kalendarzowego (w zależności czy zatrudniona jesteś na cały, czy na ½ etatu), później wypłatę zasiłku przejmuje ZUS
2. Pracodawca zatrudniający powyżej 20 pracowników: wypłaca Ci zasiłek chorobowy przez cały czas trwania zwolnienia (wyjątkiem jest sytuacja, wypłaty zasiłku po ustaniu ubezpieczenia chorobowego tj. w przypadku gdy w trakcie trwania zwolnienia wygasa/rozwiązuje się umowa, a zwolnienie trwa nadal). Wypłaconą kwotę pracodawca – płatnik potrąca z bieżących składek na ubezpieczenia społeczne.
Umowa zlecenie: od pierwszego dnia zwolnienia zasiłek chorobowy wypłaca ZUS

Na jakiej podstawie wyliczana jest podstawa zasiłku chorobowego oraz zasiłku macierzyńskiego?

Podstawę wymiaru zasiłków stanowi średnia podstawa wymiaru składki chorobowej z 12 pełnych miesięcy poprzedzających miesiąc zwolnienia/porodu (co do zasady, jest to więc średnie wynagrodzenie brutto z umowy o pracę lub umowy zlecenia z ostatniego roku).
Jeśli umowa wykonywana była krócej niż 12 miesięcy, to do średniej uwzględnia się tylko te pełne miesiące, w których umowa była rzeczywiście wykonywana.

Bardzo ważne! Jeśli jesteś zatrudniona na podstawie umowy o pracę, a dodatkowo pracujesz gdzie indziej w oparciu o umowę zlecenie – podstawa wymiaru zasiłków będzie wyliczana wyłącznie z tytułu umowy o pracę (zakładając, że w ramach zatrudnienia zarabiasz co najmniej kwotę minimalnego wynagrodzenia). W takim przypadku zbiegu tytułów do ubezpieczenia nie ma „sumowania”.

Na marginesie przypominam, że w czasie trwania ciąży, gdy przebywasz na zwolnieniu lekarskim otrzymujesz 100% wynagrodzenia w postaci zasiłku chorobowego, natomiast wypłata zasiłku macierzyńskiego zależy od Twojego wyboru – możesz wybrać z dwóch opcji:

• Pierwsza zakłada, że podczas urlopu macierzyńskiego pobierasz 100% wysokości wynagrodzenia, a podczas urlopu rodzicielskiego 60%
• Druga opcja, deklarujesz od początku, że będziesz opiekować się dzieckiem przez 12 miesięcy. W tym rozwiązaniu przez rok będziesz otrzymywała zasiłek w wysokości 80% wynagrodzenia.

Co się stanie, gdy umowa wygaśnie/zostanie rozwiązana w czasie mojego pobytu na zwolnieniu lekarskim?

Zarówno w przypadku umowy o prace, jaki i umowy zlecenie (o ile było zgłoszenie do ubezpieczenia chorobowego), zasiłek chorobowy przysługuje osobie, która stała się niezdolna do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego (tj. po rozwiązaniu/wygaśnięciu umowy), jeśli niezdolność:

• trwała bez przerwy przez co najmniej 30 dni i
• powstała nie później niż w ciągu 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego (tj. rozwiązania/wygaśnięcia Twojej umowy).

Oznacza to, że nawet po rozwiązaniu/wygaśnięciu umowy ZUS będzie wypłacał Ci zasiłek chorobowy tak długo, jak długo będziesz pozostawała na zwolnieniu lekarskim w związku z ciążą – nawet do dnia porodu.

Czy otrzymam urlop macierzyński/rodzicielski?

Urlop macierzyński i rodzicielski przysługuje wyłącznie kobietom zatrudnionym w oparciu o umowę o pracę.

Czy będzie mi wypłacany zasiłek macierzyński?

Zasiłek macierzyński wypłacany przez ZUS przysługuje nie tylko osobom zatrudnionym na umowę o pracę, ale wszystkim podlegającym ubezpieczeniu chorobowemu. Także jeśli w dniu porodu będziesz zatrudniona w oparciu o umowę zlecenie i zostałaś zgłoszona do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego masz do zasiłku pełne prawo.

Jeśli zaś w dniu porodu nie będziesz zatrudniona, prawo gwarantuje Ci tzw. „Kosiniakowe”, czyli specjalne świadczenie rodzicielskie, które przysługuje po urodzeniu dziecka. Wynosi ono 1000 zł i jest wypłacane co miesiąc, tak długo jak wypłacany byłby zasiłek macierzyński podczas urlopu macierzyńskiego.

Gdzie składam dokumenty po narodzinach dziecka?

Umowa o pracę: dokumenty składasz zawsze do pracodawcy, a on je kompletuje i przekazuje do ZUS celem wypłaty świadczenia.
Umowa zlecenie: dokumenty składasz do swojego zleceniodawcy lub bezpośrednio do ZUS.

Jakie dokumenty standardowo powinnam złożyć w związku z narodzinami dziecka?

Umowa o pracę:

• zaświadczenie o przewidywanej dacie porodu – w przypadku zasiłku przysługującego za okres przed porodem,
• skrócony odpis aktu urodzenia dziecka – w przypadku zasiłku przysługującego za okres od dnia porodu,
• zaświadczenie o ilości urodzonych dzieci,
• wniosek o urlop macierzyński i ew. urlop rodzicielski opcjonalnie
• oświadczenie ojca dziecka o tym, czy będzie korzystał, czy nie z możliwości wzięcia części w/w urlopu na dziecko

Umowa zlecenie:

• akt urodzenia dziecka oraz
• wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego

I na koniec BONUS

14 dni zwolnienia dla ojca dziecka na opiekę nad mamą po porodzie

Wokół zwolnienia dla ojca dziecka na opiekę nad mamą po porodzie narosło wiele mitów. Powszechnie panuje pogląd, że zwolnienie może otrzymać wyłącznie tata na mamę, która urodziła dziecko poprzez cesarskie cięcie. Jest to myślenie błędne. Zwolnienie o którym mowa przysługuje w przypadku, gdy istnieje uzasadnione podejrzenie, że po porodzie będziesz wymagać (tak – TY, nie dziecko) pomocy i opieki.

Ważne! Lekarz nie ma obowiązku wystawienia w/w zwolnienia, ale tak naprawdę nie ma też powodu, aby takiego zwolnienia nie wydać. Owszem, ciąża i poród to nie choroba, ale niejednokrotnie to bardzo wycieńczający moment w życiu kobiety. Po operacji jaką jest cc praktycznie nie ma wątpliwości, że rekonwalescencja jest potrzebna. Po porodzie drogami natury, także nie trudno wyobrazić sobie powody dla których kobiecie należy się wsparcie.

Co do zasady lekarzem, którego powinniśmy poprosić o wystawienie zwolnienia lub rekomendacji do jego wystawienia (w zależności od struktury organizacyjnej w szpitalu) jest lekarz, który zajmował się Tobą podczas pobytu w szpitalu. Jest on najlepiej zorientowany w Twoim stanie zdrowia i kondycji psychicznej związanej z połogiem. Ostatecznie jeśli z jakiegoś powodu nie poprosiłaś w szpitalu o wydanie zwolnienia, możesz udać się do Twojego lekarza ginekologa, który prowadził Ci ciążę, ostatecznie do lekarza rodzinnego. Warto pamiętać, że maksymalny wymiar zwolnienia wynosi 14 dni (kalendarzowych), podczas których ojcu dziecka należy się 80 proc. pensji. Nie jest to zasiłek chorobowy, lecz zasiłek opiekuńczy wypłacany przez ZUS. Co istotne zasiłek opiekuńczy przysługuje pod warunkiem, że nie ma innych członków rodziny mogących zapewnić opiekę.

Jakie formalności musi dopełnić mąż/partner, aby takie zwolnienie uzyskać? Przede wszystkim podać lekarzowi, NIP swojego pracodawcy, następnie dostarczyć mu (ew. prosto do ZUSu, jeśli prowadzi działalność gospodarczą) następujące dokumenty:

• zwolnienie lekarskie w związku z opieką (wypełnia lekarz),
• wypełnione oświadczenie do celów opieki na druku ZUS Z-15 (wypełnia mąż/partner),
• skrócony akt urodzenia dziecka potwierdzający, że dziecko jest wspólne

Jeśli nurtują Cię jeszcze jakieś wątpliwości, zachęcam do korzystania z videoblogów edukacyjnych, które znajdziesz tu: https://www.youtube.com/benitaoprawie oraz bezpłatnego wsparcia prawnego którego udzielam na fb: https://www.facebook.com/benitaoprawie