Dlaczego współczesne kobiety nie chcą mieć dzieci?

Rodzina, dzieci, ciągłość rodu – jeszcze nie tak dawno troska o spłodzenie dziedzica otwierała listę życiowych priorytetów. Posiadanie potomstwa było koniecznością i nawet gdy ktoś nie pragnął dla siebie domowego ciepełka, wywiązywał się z tego obowiązku wobec społeczeństwa.

Bywało, że brak dzieci był dla kobiety prawdziwą hańbą, aż w końcu XX wiek przyniósł wyzwolenie od tego prokreacyjnego jarzma. A przynajmniej tak by się mogło wydawać.

Przekaz feministek jest jasny: kobieta to nie inkubator, to nie dostarczycielka nowych podatników i wnuków. Jej ciało, jej sprawa i dajcie wreszcie spokój! Ale jest i drugi, równie silny głos: natury nie oszukasz. Wolność wolnością, ale jak tak solidarnie będziemy gardzić rodzicielstwem, to wymrzemy. Już wymieramy. A cały ten dramat wywołały kobiety, które zamiast rodzić, zajmują się bzdurami i rywalizacją z mężczyznami, zaniedbując naturalne obowiązki, za co później wszyscy zapłacimy. Skąd w ogóle się ta nieracjonalna niechęć do dzieci bierze?

Dziecko to luksus

Demografowie biją na alarm: nasze społeczeństwo się starzeje, a liczba mieszkańców dramatycznie spada. Jeśli więc, drogie panie, nie zaczniecie zachodzić w ciążę, czeka nas prawdziwa katastrofa i bynajmniej nie chodzi tylko o ową mityczną szklankę wody. Będzie znacznie, znacznie gorzej – nie będzie komu tej szklanki wyprodukować, nie będzie lekarzy, nie będzie emerytur, nic nie będzie. Kobiety oczywiście nie są samobójczyniami, do zagłady doprowadzić nie chcą, lecz te niby rozsądne argumenty jakoś do nich nie trafiają. Na dziecko decyduje się coraz mniej osób, a jak zapytać o powód tej decyzji, to zazwyczaj pada argument: „bo mnie na to nie stać”.

Brak pieniędzy jest główną przeszkodą dla potencjalnych rodziców. Swego czasu lawinę komentarzy wywołała kampania „nie zdążyłam zostać mamą”. Od razu pojawiła się odpowiedź: „zdążyłam zostać mamą, teraz ledwo wiążę koniec z końcem”. Często słychać: ja nawet bym chciała, ale… Zarabiam za mało. Mam niepewną pracę. Boję się bezrobocia. Nie stać mnie na mieszkanie. Mam mieszkanie, ale przez kredyt hipoteczny nie śpię po nocach, jak jeszcze do tego dołożyć kosmiczne wydatki na dziecko? Nikt rozsądny nie zajdzie przecież w ciążę, pracując na śmieciówce, żyjąc w wynajętej kawalerce, gdy perspektywy na poprawę bytu są bardzo mgliste.

Do tego dochodzi beznadziejna opieka instytucjonalna, mocno ograniczony dostęp do tanich żłobków i przedszkoli. Oraz niechęć pracodawców do młodych matek. Dla niektórych pracujących kobiet zajście w ciążę to prawdziwa tragedia.

Łączenie macierzyństwa z pracą wydaje się zadaniem ponad siły i nie chodzi nawet o jakieś niewyobrażalne ambicje, a zwykłe, codzienne sprawy, na przykład możliwość odebrania dziecka z przedszkola o 17-tej, gdy szef każe siedzieć po godzinach. Kobiety boją się utraty pracy, tego, że nie będą miały do czego wracać, gdy skończy się urlop macierzyński.

Raz zdobytej niezależności finansowej oddać nie chcą, a często im to grozi. Innymi słowy, kobiety są złe, że z jednej strony nakazuje się im rodzenie dzieci, a z drugiej kompletnie się ich w tym nie wspiera. Więc skoro tak, to dzieci nie będzie wcale. Że są matki, które dają radę ogarnąć dom i pracę? Są, są, tylko popatrzcie, jaką cenę za to płacą. Ciągle mają pod górkę, a ich problemy nikogo nie obchodzą.

Era egoistek

Pieniądze, pieniądze… Pokolenie naszych rodziców to dopiero miało problemy mieszkaniowe, wieloosobowe rodziny gnieździły się w maciupeńkich klitkach lub na pięterku u rodziców. W zbytki też nie opływali – pamiętacie kartki na mięso, rajstopy spod lady i kilometrowe kolejki? I jakoś dzieci nie brakowało.

Zresztą, spójrzmy na dzisiejszą Europę, bo cały Stary Kontynent boryka się z kryzysem demograficznym. Niemki czy Dunki na niską stopę życiową narzekać nie mogą, a do macierzyństwa wcale się nie wyrywają. W Polsce również znajdziemy kobiety z własnym apartamentem, samochodem, wysokim stanowiskiem i domową siłownią w miejsce pokoju dziecięcego. Więc czy to aby na pewno tylko brak pieniędzy powstrzymuje kobiety od rodzenia dzieci? Czy nie stoi za tym zwykły egoizm?

Lenistwo i myślenie wyłącznie o sobie, płytkość i powierzchowność – to w powszechnym mniemaniu cechuje kobiety nie-matki. Żadne tam świadome wybory, zwykłe wygodnictwo. Co jest dość niesprawiedliwym potraktowaniem tematu, bo świadoma rezygnacja z dzieci niekoniecznie wiąże się z zamiłowaniem do próżniaczego życia i niechęcią do podejmowania kolejnych obowiązków.

Kobieta, dla której numerem jeden jest kariera, wie, że w pracowniczym reżimie miejsca na dzidzię nie ma. Ona czuje, że dla tego hipotecznego dziecka nie miałaby czasu, zapominałaby o szkolnych przedstawieniach, a brak uwagi rekompensowałaby drogimi prezentami, więc decyduje, że dla dobra wszystkich pozostanie samotna. Inna odsuwa myśl o dziecku, bo nie chce niszczyć swojego związku. Jeszcze inna boi się, że przekaże potomstwu swoje genetycznie uwarunkowane choroby.

Są i takie kobiety, które przerażone rzeczywistością zaobserwowaną dookoła nie chcą wprowadzać własnego dziecka w ten koszmarny świat lub sądzą, że dzieci i tak jest za dużo, wystarczy spojrzeć na przytułki i ulice. Bądź najzwyczajniej w świecie sądzą, że się do tego nie nadają – nie lubią dzieci i już.

Może i nie patrzą na niemowlaki z obrzydzeniem, ale nie nachodzi ich przy tym myśl: „ach, jak ja bym takiego słodziutkiego szkraba chciała mieć!”.

Wprawdzie zewsząd słyszy – jak już zaciążysz, zobaczysz kruszynkę w swoich ramionach, odmieni ci się. A co jeśli nie? Pomatkuje na próbę i odda do sklepu?

Wiele kobiet twierdzi, że nie czuje w sobie żadnego instynktu macierzyńskiego, cokolwiek świat by im próbował wmówić. Nie chcą posmakować tego doświadczenia, bo ich zdaniem, to właśnie powołanie nowego życia na zasadzie „jakoś to będzie” jest przejawem skrajnej lekkomyślności. Dołóżmy do tego wspomniany czynnik finansowy i wyjdzie, że nie da się wszystkiego wytłumaczyć samolubstwem.

Dzieci, relikt patriarchatu

Ale trzeba uczciwie przyznać, że wśród bezdzietnych kobiet są i takie, które kierują się wyłącznie egoizmem. Dla nich liczy się pełna wolność, wygodne życie i minimum obowiązków.

Macierzyństwo ogranicza. W czym utwierdza je część tzw. środowisk liberalnych, przedstawiając dzieci jako kulę u nogi. Może i dla Rzymianki Kornelii dzieci były jej jedynymi klejnotami, ale współczesnej kobiecie tak myśleć nie wypada. Dzieci to niemal synonim życiowej porażki – zostałaś matką, bo nic innego robić nie potrafisz. Co, dzięki temu czujesz się spełniona? To żałosne, doprawdy. Oczywiście, współczesne feministki nie wykluczają jednoznacznie macierzyństwa, jednak w pewnych kręgach da się wyczuć, że bycie matką, zwłaszcza TYLKO matką, to trochę powielanie staroświeckich, potępianych dzisiaj wzorców. W domyśle – chcesz mieć dzieci i co gorsza się nimi zajmować kosztem pracy i własnych pasji, jesteś ciemnogrodem. A kto by chciał mieć taką łatkę?

„Równościowa” narracja skupia się wyłącznie na cieniach, a to naprawdę może zniechęcić do macierzyństwa. Trudno się nie przerazić, słysząc, że dzieci to zniewolenie, próba zamknięcia kobiet w domach. Okupacja macic, które mają służyć opresyjnemu, patriarchalnemu państwu, a nie ich właścicielkom. Pasmo wyrzeczeń, ból, stracony czas plus obwisłe piersi, z powodu których facet zostawi cię dla młodszej. Katorga. Teraz liczy się samorealizacja, poświęcić się komuś to takie nienowoczesne!

Decydując się na ciążę, musisz zatem mieć jakieś ubytki w inteligencji, bo myśląca kobieta nie wpędza się w pieluchy, ona zrywa z niechlubną tradycją. Myśli o sobie, a nie jakichś bachorach. Zupełnie jak gdyby w życiu człowieka jakikolwiek obowiązek był ujmą na honorze, a zajęcie się kimś innym niż tylko sobą uwłaczało ludzkiej godności.

Po części takie myślenie można zrozumieć, bo tyle lat wpajano dziewczynkom, że ich najważniejszym i w zasadzie jedynym sensownym zajęciem jest wyjście za mąż i rozmnażanie, a tylko matka może nazwać się pełnowartościową kobietą. Ale czy nie byłoby rozsądniej pokazywać młodym kobietom, że macierzyństwo wcale nie zamyka wszystkich drzwi, zamiast je straszyć i przekonywać, że z powodu dzieci staną się bezmózgimi kuchtami? Tym bardziej, że tak radykalną postawę anty-dzieciową reprezentuje stosunkowo wąski margines kobiet i są to głównie młode dziewczyny, którym z wiekiem optyka się zmienia. Nie zawsze, to prawda, bo sporo dojrzałych kobiet podtrzymuje pierwotną wersję, dzieci mieć nie zamierza i żaden zegar im nie tyka.

Matka Roku

Demotywujące dla niedoszłych matek jest właśnie to przekonanie, że macierzyństwo wyklucza całą resztę. Czas nie jest z gumy, jak w tym natłoku zajęć znaleźć miejsce na pracę, o własnym hobby nie wspominając? Co z tego, że tysiące przykładów potwierdzają, że da się pogodzić karierę z dziećmi – jak się tak z bliska przyjrzeć, czar pryska. Kobiety w pracy myślą o dzieciach, w domu zamartwiają się pracą. Pomocny mąż jest jak los na loterii, trafia się jedynie szczęściarom, reszta musi dźwigać cały wychowawczy trud na swoich barkach. Aż wreszcie szczęśliwym mamusiom puszczają nerwy i mają dość całego świata, łącznie ze swoimi ukochanymi dzieciaczkami. To tylko wycinki rzeczywistości, ale mocno przemawiające do wyobraźni.

Kobiety boją się, że nie podołają. Słyszą, że jak już koniecznie chcą być matkami, to muszą być matkami doskonałymi. Dopóki są same, konsekwencje ich błędów spadają wyłącznie na nie. Przy dziecku złe decyzje rzutują także na przyszłość drugiej osoby, całkowicie niewinnej. Lepiej odpuścić. Zwłaszcza, że czasy takie niepewne. Wręcz depresyjne. Po co przenosić swoje lęki na dziecko? Pamięć o własnych doświadczeniach też robi swoje. Kto dorastał w domu bez miłości, nie zachował wielu przyjemnych wspomnień z dzieciństwa i nie zamierza powielać tego patologicznego schematu. Można sobie przysięgać „ja będę inna niż moja matka”, jednak doskonale widać, że wchodzenie w buty rodziców to reguła, nie wyjątek. Pamięć o toksycznych relacjach z rodzicami sprawia, że niechętnie myśli się o założeniu własnej rodziny. Zafundować komuś takie samo piekło na ziemi? Co jeśli zamiast radosnej, normalnej osoby wypuszczę w świat człowieka, który pierwsze kroki w dorosłym życiu skieruje do psychiatry? Nie ma mowy, za duże ryzyko.

Czyja to wina?

Zastanawiając się nad przyczynami niskiej dzietności, trudno nie mieć wrażenia, iż całą winą za owo zjawisko obarcza się kobiety. To one nie chcą rodzić. One. One odeszły od naturalnych ról, teraz im w głowach kariery i podróże. Rzecz jasna, one nie są całkowicie bez winy, wydaje się jednak, że większość kobiet w pewnym momencie zaczyna poważnie myśleć o macierzyństwie, problem w tym, że ich partnerzy niekoniecznie podzielają ten punkt widzenia.

Mężczyźni cenią sobie życie bez poważnych zobowiązań. Ociągają się z zakładaniem rodziny. Fakt, nie zawsze wzbraniają się przed dziećmi, ale mają przy tym nadzieję, że to matka się nimi zajmie, szczególnie w zakresie kup, wycierania nosów, robienia przecierów i prasowania śpioszków.

Próżno jednak szukać kampanii w stylu „nie zdążyłem zostać ojcem”. Społeczne apele mają za zadanie poruszyć przede wszystkim kobiece sumienia, w stronę mężczyzn nawoływań „zostań tatą” jest jakby mniej.

Media chętnie rozwodzą się nad przyczynami kobiecej niechęci do posiadania dzieci, ale tego, dlaczego mężczyźni rezygnują z potomstwa, już tak drobiazgowo się nie roztrząsa. Rzadko się mówi, że panowie są pod tym względem egoistami (a często są) oraz że stawiają karierę przed rodziną (a często stawiają). Dlatego widząc, jak niesprawiedliwie traktuje się obie płcie, nietrudno zrozumieć upór, w jakim tkwią bezdzietne kobiety.

Na szczęście przybywa mężczyzn, którzy chętnie biorą na siebie rodzicielskie obowiązki i nie wyobrażają sobie wręcz, by mieli być ojcami na podobieństwo przodków. Lecz grupa wygodnych singli jest wciąż imponująca.

Na dziecko jest zawsze za wcześnie, a zbyt silne naciski kończą się zwykle rozstaniem. Kobiety przyznają, że ciężko im znaleźć odpowiedniego faceta, który sprawdzi się jako ojciec.

Zajść w ciążę to nie sztuka, ale co potem? Samotne macierzyństwo to mało kusząca wizja, a pozostanie w trakcyjnym układzie (czyli tylko dziecko i dom) już nie wchodzi w grę, bo co jeśli tatusiowi nagle się odwidzi? Zostać z maluchem na ręku, bez pracy, bez alimentów?

Będziesz tego żałować…

Dlaczego posiadanie/nieposiadanie dzieci budzi takie kontrowersje? Bez nowych obywateli społeczeństwa przestają się rozwijać, więc to rzeczywiście nie jest tak do końca tylko nasza prywatna sprawa. Z drugiej strony jednak, czy można komuś coś odgórnie narzucić dla dobra ogółu? Bez pełnej zastępowalności pokoleń trudno się spodziewać stabilizacji i dobrobytu, ale znowu, co z wolnością jednostki i prawem do decydowania o sobie? Wreszcie nieśmiertelny argument: będziesz tego kiedyś żałować. Zostaniesz sama i pies z kulawą nogą nie spojrzy życzliwie w twoją stronę. Ale tę piłeczkę akurat łatwo odbić – zobaczcie, jak wielu staruszków pędzi samotny żywot, bo dzieci nie mają dla nich czasu, odwiedzanie starych rodziców to przykry obowiązek, o zabraniu ich do siebie nawet nie ma mowy.

Kwestia dzieci jest tak drażliwa, bo mało kto zawraca sobie głowę powodami, jakie kierują kobietą – najprościej jest powiedzieć, że to głupota, niedojrzałość i egoizm. Stanowczo za rzadko poświęca się uwagę środkom, które zachęciłyby do rodzicielstwa. No i trudno zrozumieć, dlaczego kobiety muszą się ze swojej decyzji w jakikolwiek sposób tłumaczyć.

Bo cudze dzieci będą je na starość utrzymywać? Pudło, ludzie bez dzieci też składają się na emerytury, ubezpieczenia zdrowotne, podatki. Poza tym, patrząc na liczbę ludności świata, problemem jest raczej nie tyle brak dzieci, ile – brzydko mówiąc – ich „dystrybucja”. Świadoma rezygnacja z własnego potomstwa może więc być cenniejsza niż głupie i nieodpowiedzialne macierzyństwo. Wszak trudno o większe nieszczęście niż bycie niekochanym, niepotrzebnym nikomu dzieckiem.