Więzienie za alimenty? Jak i gdzie złożyć wniosek?

Każda z nas na pewno słyszała, że z powodu nierealizowania obowiązku alimentacyjnego można trafić do więzienia. Czy teoria pokrywa się z rzeczywistością? Tu mamy zapewne już mniejsze rozeznanie. W 2017 roku nastąpiła znacząca nowelizacja kodeksu karnego, dzięki której w ustawie w sposób precyzyjny i jasny określono, czym jest przestępstwo uporczywej niealimnentacji. Zmiany te definitywnie zamknęły drzwi do nadużyć, jakich dopuszczali się dłużnicy.

Problem z niepłaceniem alimentów jest bardzo powszechny, według danych BIG Info Monitor, na które powołuje się Ministerstwo Sprawiedliwości w 2017 r., od tego obowiązku uchylało się około 299 tysięcy osób, a łączna kwota zadłużenia alimentacyjnego przekraczała 10 miliardów złotych.

Kto jest uprawniony do złożenia zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa uporczywej niealimentacji?

Przede wszystkim pokrzywdzone dziecko. Jeśli jest nieletnie, powinien zrobić to w jego imieniu przedstawiciel ustawowy – rodzic lub opiekun prawny. Po osiągnięciu pełnoletności, dziecko składa wniosek samodzielnie. Jeśli korzystacie ze świadczeń Funduszu Alimentacyjnego, wniosek o ukaranie powinna złożyć jednostka, która tych świadczeń udziela, tj. sam Fundusz Alimentacyjny.

Kiedy możemy doprowadzić do skazania przestępcy uporczywej niealimnatacji?

Muszą zostać spełnione łącznie następujące przesłanki:

– Sprawca musi się uchylać od płacenia alimentów. Co to konkretnie oznacza? Uchyla się ten, kto w sposób świadomy i celowy postanawia z obowiązku alimentacyjnego się nie wywiązywać. Zapewne znamy przypadki, gdy osoba zobowiązana do alimentacji, jest oficjalnie bezrobotna, a może nawet ma orzeczony stopień niepełnosprawności, wydawać by się mogło, że nie ze złej woli nie może realizować obowiązku, a tu widzimy co i rusz na portalach społecznościowych, że ta sama osoba zmienia partnerów jak rękawiczki, jeździ drogimi samochodami, zamieszcza zdjęcia z zagranicznych wypraw i bawi się w najlepsze. Co wtedy? Co jeśli oficjalna wersja stanu rzeczy rozmija się z tą prawdziwą? O ile możemy udowodnić ten rozdźwięk, tego typu zachowanie postrzegane jest w orzecznictwie jako świadome i zawinione uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego. Oczywiście w wielu przypadkach, jeśli nasza przykładowa osoba bezrobotna, czy niepełnosprawna nie posiada obiektywnej możliwości płacenia alimentów i nie robi tego ze złej woli, tylko z powodu swej rzeczywistej niemocy – wtedy penalizowanie takiego zachowania nie będzie możliwe. Zwracam tylko Waszą uwagę na fakt, że w ocenie sytuacji sąd bierze pod uwagę szerszy kontekst i faktycznie ocenia, czy w danym przypadku można mówić o złej woli. Reasumując: aby doprowadzić do skazania sprawcy uporczywej niealimentacji konieczne jest wykazanie wszelkimi środkami dowodowymi umyślnego, wynikającego ze złej woli lub lekceważenia, niewywiązywania się z obowiązku płacenia alimentów pomimo obiektywnej możliwości ich płacenia.
– Podstawa obowiązku alimentacyjnego – musi wynikać z: orzeczenia sądowego albo ugody zawartej przed sądem lub innym organem, w grę wchodzi także umowa zawarta między zobowiązanym do płacenia alimentów a uprawnionym do ich otrzymywania.
– Wysokość zaległości. Do zgłoszenia zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa uporczywej niealimentacj uprawnia nas sytuacja, w której zobowiązany do alimentacji zalega z kwotą, która stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych. Co to oznacza dla nas w praktyce? Zakładając, że uprawniony do alimentacji ma zasądzone 500 zł. miesięcznie, ale nie realizuje tej płatności tylko „kapie nam” w każdym miesiącu na przykład po 100 zł. Wtedy równowartość „co najmniej trzech świadczeń okresowych” będzie wynosiła 1500 zł. Uporczywa niealimentacja nastąpi zatem dopiero po 4 miesiącach, wtedy to dług osiągnie wysokość 1500 zł., (w czwartym miesiącu zobowiązanie wynosiłoby 2000zł, jako że zobowiązany zapłacił w tym czasie łącznie 400zł., kolejno 2000zł-400zł=1600zł.) Dopiero po 4 miesiącach zaległości w płaceniu będą stanowiły bowiem równowartość “co najmniej 3 świadczeń okresowych“ w tym przypadku z małą „górką”.
W wypadku świadczeń alimentacyjnych, które nie mają charakteru okresowego (np. zaległe świadczenia alimentacyjne wypłacane jednorazowo itp.) opóźnienie w zapłacie świadczenia musi wynosić co najmniej 3 miesiące.

Jaka konkretnie kara grozi dla sprawcy uporczywej niealimentacji?

Sprawcy przestępstwa uporczywej niealimentacji grozi kara grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do 1 roku. W wypadku narażenia osoby uprawnionej na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych odpowiedzialność jest zaostrzona. W takim wypadku sprawcy grozi kara grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

W pierwszym przypadku nie trzeba dodatkowo udowadniać niepłacącemu rodzicowi, że w efekcie naraził dziecko na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych. W drugim zaś (przestępstwo kwalifikowane) sąd musi ustalić, jakie konsekwencje w sytuacji życiowej dziecka (osoby uprawnionej do alimentów) spowodowało realnie uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego. Konsekwencje są poważniejsze, ale i postępowanie dowodowe bardziej wymagające.

Gdzie i w jakiej formie składamy zawiadomienie?

Najprostszym sposobem złożenia zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa jest wybranie się na komisariat policji i złożenie tam stosownego oświadczenia ustnego. Przyjmujący nasze oświadczenie policjant jest zobowiązany do sporządzenia protokołu. Często jest to połączone z czynnością przesłuchania zawiadamiającego w charakterze świadka.

Osobiście odradzam zgłoszenia ustne i zachęcam, aby wybrać drugą formę składania zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa, jaką jest dokonanie tej czynności na piśmie. Pisemnie składa się zawiadomienie przede wszystkim do prokuratury właściwej miejscu zamieszkania. Wzór zawiadomienia oraz ewentualną bezpłatną pomoc prawną możecie uzyskać tu: https://www.facebook.com/benitaoprawie/

Czy sprawca może uniknąć kary za przestępstwo z art. 209 kk uporczywej niealimentacji?

Ustawodawca nie jest aż tak okrutny, przewidział możliwość ekskulpacji, ale na bardzo restrykcyjnych zasadach. Sprawca, który nie później niż przed upływem 30 dni od daty pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego uiści i tu warto podkreślić W CAŁOŚCI zaległe alimenty, nie będzie podlegał skazaniu.
Warto mieć też świadomość, że w większości przypadków kara wykonywana jest w systemie dozoru elektronicznego, co ma swoje uzasadnienie o tyle, że w takiej formie dłużnicy mogą pracować.
Nasuwa się pytanie, czy to dobre rozwiązanie?